Het orgel in de Pelstergasthuiskerk

Het orgel dateert oorspronkelijk van 1627. Als mogelijke orgelbouwer komt A. Waelckens in aanmerking. Van het pijpwerk uit die tijd zijn slechts enkele delen bewaard gebleven. De beroemde orgelbouwer Arp Schnitger bouwde in 1693 een nieuw rugpositief, in 1712 gevolgd door een nieuw hoofdwerk. Het orgel hing in het westelijke balkon van de oostmuur.
Voor de fagot van het hoofdwerk construeerde Arp Schnitger een volledig octaaf en niet een zogenaamd ‘klein octaaf’, waarbij de tonen cis, dis en fis achterwege bleven. In alle andere registers plaatste Schnitger wel het ‘klein octaaf’.

Albert Anthoni Hinsz verbouwde in 1773/1774 het instrument grondig. Een nieuw rugwerk werd toegevoegd en het hoofdwerk werd verbreed. Hinsz vulde, zoals hij ook in andere orgels wel gedaan heeft, de ‘kleine octaven’ van Schnitger aan. Daarvoor moesten alle windlades worden aangepast. Hiermee kreeg het orgel een nieuwe dispositie. Het vergrote orgel kreeg tevens een nieuwe plaats op een hiertoe aangelegde galerij tegen de westmuur.
In het begin van de 19de eeuw werd aan het orgel gewerkt door vader en zoon H.H. en H.E. Freytag. Zij voerden in 1803 en 1820 een aantal grote, vooral technische, aanpassingen door. In 1852/1853 werd het orgel vernieuwd door P. van Oeckelen. Uit deze tijd dateren de huidige frontpijpen. Ook in de 20ste eeuw werden nog verschillende wijzigingen aangebracht. In 1916 bracht A. van Oeckelen wijzigingen aan in de dispositie. In 1931 voerde K. Doornbos nogmaals aanpassingen door in de dispositie.

In 1989-1991 werd het orgel grondig gerestaureerd door de firma Bakker & Timmenga te Leeuwarden, onder begeleiding van orgeladviseur Aart van Beek. Daarbij werd de situatie van 1774 als uitgangspunt genomen, zowel in de inwendige structuur van het instrument als in de dispositie. De restauratie van het schilderwerk en het verguldsel werd uitgevoerd door Helmer Hut te Beerta.

Orgelconcerten

Het Pelstergasthuis organiseert jaarlijks in de maand juli een kleine serie met orgelconcerten. De concerten zijn bedoeld voor een breed publiek dat tijdens het concert even kan binnen lopen. Deze inloop-concerten duren een half uur en worden gegeven op zaterdagen van 13.30 tot 14.00 uur. Zie de agenda voor het actuele programma.
Ook andere organisaties benutten het historische instrument voor concerten en masterclasses in hun series en festivals, zoals bijvoorbeeld de stichting Groningen Orgelstad en het Prins Claus Conservatorium Groningen voor o.m. de International Martini Organ Competition.
Jaarlijks organiseert de stichting Hinsz-orgel Leens de Open Orgeldag Noord-Nederland. Amateurs hebben alleen die dag de gelegenheid om onder begeleiding het historische orgel te bespelen.